การเดินทางเยือนสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนีเพื่อศึกษาดูงานด้านระบบการเลือกตั้ง

ระหว่างวันที่ ๑๖ – ๒๐ มีนาคม ๒๕๕๘ คณะผู้แทนไทยนำโดย ศาสตราจารย์บวรศักดิ์ อุวรรณโณ รองประธานสภาปฏิรูปแห่งชาติ คนที่หนึ่ง และประธานกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ พร้อมด้วย รองศาสตราจารย์ทัศนา บุญทอง รองประธานสภาปฏิรูปแห่งชาติ คนที่สอง ศาสตราจารย์สมบัติ ธำรงธัญวงศ์ ประธานคณะกรรมาธิการปฏิรูปการเมือง สภาปฏิรูปแห่งชาติ นางกาญจนารัตน์ ลีวิโรจน์ เลขานุการคณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญ และสมาชิกสภานิติบัญญัติแห่งชาติ พลเอก เลิศรัตน์ รัตนวานิช โฆษกคณะกรรมาธิการยกร่างรัฐธรรมนูญและสมาชิกสภาปฏิรูปแห่งชาติ นายศุภชัย สมเจริญ ประธานกรรมการการเลือกตั้ง นายประวิช รัตนเพียร กรรมการการเลือกตั้ง และนายบุญส่ง น้อยโสภณ กรรมการการเลือกตั้ง เดินทางเยือนเยอรมนีอย่างเป็นทางการเพื่อศึกษาระบบการเลือกตั้ง ณ กรุงเบอร์ลินและเมืองคาร์ลสรูเฮอ ตามคำเชิญของรัฐบาลและรัฐสภาเยอรมนี

ในระหว่างการเยือน คณะผู้แทนไทยได้มีโอกาสเข้าพบและหารือกับผู้แทนระดับสูงของหน่วยงานที่เกี่ยวข้องของเยอรมนีหลายหน่วยงาน ได้แก่ ฝ่ายกฎหมายการเลือกตั้งและกฎหมายพรรคการเมืองของกระทรวงมหาดไทย สำนักงานสถิติแห่งชาติและกรรมการการเลือกตั้งแห่งสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี วุฒิสภา (Bundesrat) สภาผู้แทนราษฎร (Bundestag) รวมถึงสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรค Christian Democratic Union (CDU)/Christian Social Union (CSU) ซึ่งเป็นประธานคณะกรรมาธิการกิจการด้านมหาดไทยด้วย พรรค Social Democratic Party (SDP) และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรพรรค Green ซึ่งเป็นประธานคณะกรรมาธิการกลุ่มมิตรภาพอาเซียนของรัฐสภา สถานีวิทยุโทรทัศน์ Rundfunk Berlin – Brandenburg (RBB) ฝ่ายวิชาการของรัฐสภาด้านการศึกษาเพื่อสร้างพลเมือง (Civic Education) มหาวิทยาลัยฮุมโบลด์ท (Humboldt) ในการนี้ นางนงนุช เพ็ชรรัตน์ เอกอัครราชทูต ณ กรุงเบอร์ลิน ได้เป็นเจ้าภาพเลี้ยงอาหารค่ำแก่คณะผู้แทนไทยในโอกาสเดินทางเยือนเยอรมนีในครั้งนี้ด้วย

ในระหว่างการศึกษาดูงานคณะได้มีการหารืออย่างกว้างขวางในประเด็นต่าง ๆ กับฝ่ายเยอรมนี อาทิ ประวัติศาสตร์ที่หล่อหลอมให้พัฒนาเป็นระบบการเลือกตั้งของเยอรมนีในปัจจุบัน บทบาทและกลไกการทำงานของวุฒิสภา และสภาผู้แทนราษฎร ระบบการเลือกตั้งแบบระบบสัดส่วนผสมหรือ “mixed member proportional representation system (MMP)” ที่มีการคิดคำนวณสัดส่วนที่นั่งจากการเลือกตั้งโดยตรงแบบแบ่งเขตและแบบบัญชีรายชื่อหรือระบบสัดส่วน และการใช้รูปแบบพิเศษในการจัดสรรที่นั่งของสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรที่เรียกว่า Überhangsmandate หรือที่นั่งส่วนเกิน (Over hang seats) และ Ausgleichmandate หรือที่นั่งที่ได้รับการเกลี่ย (Compensatory seats) เพื่อให้ทุกคะแนนเสียงของประชาชนได้รับการพิจารณาและให้ได้พรรคการเมืองเข้าสภาผู้แทนราษฎรตามเจตนารมณ์ที่แท้จริงของประชาชน นอกจากนี้ ยังได้หารือเกี่ยวกับวิธีการการจัดการเลือกตั้ง บทบาทของสื่อสาธารณะในการประชาสัมพันธ์และการรายงานข่าวการเลือกตั้ง การให้ความรู้ด้านการศึกษาเพื่อสร้างพลเมืองแก่ประชาชน ที่มาของรายรับและการจัดสรรงบประมาณสำหรับพรรคการเมืองตามคะแนนเสียงที่ได้รับ นอกจากนี้ คณะฯ ยังได้เข้าพบปะหารือกับตุลาการศาลรัฐธรรมนูญเกี่ยวกับสถานะและขอบข่ายความรับผิดชอบ ซึ่งถือได้ว่ามีบทบาทสำคัญสูงสุดในการธำรงความยุติธรรมของกระบวนการเลือกตั้งและการสร้างความชอบธรรมของระบอบการปกครองของเยอรมนี

นอกเหนือไปจากนั้น คณะผู้แทนไทยยังได้ชี้แจงและทำความเข้าใจกับผู้แทนระดับสูงของกระทรวงการต่างประเทศ และสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรของเยอรมนีเกี่ยวกับกระบวนการปฏิรูป การสร้างความปรองดองในสังคมไทย และกรอบเวลาในการดำเนินการเพื่อมุ่งสู่การเลือกตั้งตามระบอบประชาธิปไตยที่ยั่งยืน นอกเหนือจากบทบัญญัติที่ระบุอยู่ในรัฐธรรมนูญแล้วนั้น ปัจจัยสำคัญของความสำเร็จของเยอรมนีมาจากการสร้างวัฒนธรรมทางการเมือง (political culture) ที่มีความชอบธรรมและโปร่งใส ความพร้อมในการประนีประนอม และจิตสำนึกในความเคารพเสียงส่วนน้อยทั้งในระดับสหพันธ์และระดับรัฐ รวมถึงการเรียนรู้บทเรียนของความผิดพลาดในประวัติศาสตร์และการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง อนึ่ง การเดินทางไปศึกษาดูงานในครั้งนี้ คณะผู้แทนไทย ได้ตั้งคำถามข้อมูลเชิงลึกและแลกเปลี่ยนข้อคิดเห็นในประเด็นที่เกี่ยวข้องมากมาย จึงถือได้ว่าเป็นประโยชน์อย่างยิ่ง ในการศึกษาข้อมูลที่ถูกต้อง เพื่อนำมาประกอบการพิจารณานำระบบการเลือกตั้งของเยอรมนีมาประยุกต์ใช้กับไทยอย่างเหมาะสม อาทิ ระบบการเลือกตั้งแบบสัดส่วนผสมและ Überhangsmandate รวมทั้ง การพบหารือระหว่างผู้แทนระดับสูงในระหว่างการเยือนได้เน้นย้ำความเป็นมิตรประเทศที่ดีระหว่างไทยและเยอรมนี และได้ช่วยเสริมสร้างความสัมพันธ์ทวิภาคีอันดีระหว่างกัน